W 2023 roku oddział ZUS w Ostrowie Wielkopolskim poddał kontroli zwolnień lekarskich ponad 10 tysięcy osób, z czego pozbawiono prawa do zasiłku lub skrócono okres zasiłkowy prawie 540 osobom, na kwotę prawie 460 tysięcy złotych.
Na mocy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadza kontrole zwolnień lekarskich na kilku płaszczyznach.
Po pierwsze jest to kontrola zasadności zwolnień lekarskich, tzn. prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby. Lekarz orzecznik może wówczas przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego, skierować go na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS, zlecić wykonanie badań pomocniczych, zażądać od lekarza wystawiającego zaświadczenie wyjaśnień, informacji oraz dokumentacji, na podstawie której wystawiono zaświadczenie. Wówczas lekarz może orzec brak czasowej niezdolności do pracy od następnego dnia, tzn. dana osoba może stracić prawo do zwolnienia lekarskiego od następnego dnia.
Po drugie jest to kontrola wykorzystywania zwolnień lekarskich, tzn. sprawdzanie, czy zwolnienie lekarskie wykorzystywane jest w sposób zgodny z przeznaczeniem. Kontrole takie przeprowadzają pracownicy ZUS w miejscu zamieszkania, w miejscu zatrudnienia lub wykonywania działalności przez osobę kontrolowaną. Jeżeli zwolnienie lekarskie wykorzystane zostało niezgodnie z przeznaczeniem, bo np. dana osoba w czasie zwolnienia pracowała u innego pracodawcy, wówczas traci ona prawo do zasiłku za cały okres danego zwolnienia lekarskiego.
Inicjatorem kontroli jest przede wszystkim ZUS a ich powody mogą być różne. Typowanie osób przebywających na zwolnieniach lekarskich odbywa się w sposób losowy, ale także, gdy pracownik ZUS po analizie posiadanej dokumentacji ma wątpliwości co do zasadności wypłaty świadczenia. Działania te zwrócone są między innymi w kierunku osób, które przedstawiają kolejne zaświadczenia lekarskie przeplatane krótkimi okresami zdolności do pracy, bądź w przypadku wątpliwości, czy dana osoba w czasie zwolnienia świadczy pracę lub wyjechała na wakacje.
Zakład podejmuje działania kontrolne również w przypadku uzyskania informacji i sygnałów zewnętrznych, które poddają w wątpliwość zasadność i właściwe wykorzystanie danego zwolnienia. Inicjatorem kontroli może być zatem sam pracodawca. Jeżeli ma on jakiekolwiek podejrzenia co do prawidłowości orzeczenia o niezdolności do pracy swojego pracownika, czy co do sposobu wykorzystywania zwolnienia przez pracownika, może wystąpić do ZUS o przeprowadzenie kontroli. Istotne jest też to, że płatnicy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych mogą sami przeprowadzać kontrole wykorzystywania tych zwolnień (kontrolę zasadności zwolnienia lekarskiego przeprowadza ZUS).
– Najczęściej pracownicy ZUS w ramach prowadzonej kontroli stwierdzali, iż osoba w czasie zwolnienia lekarskiego u jednego pracodawcy, pracuje na rzecz drugiego pracodawcy lub też przedsiębiorca w trakcie zwolnienia wykonuje różne czynności związane z własną firmą. Zdarzyło się również, że otrzymaliśmy sygnały od współpracowników, sąsiadów lub krewnych, że na zwolnieniu lekarskim dana osoba wzięła udział w rajdzie rowerowym, festynie, a także wyjechała na wycieczkę lub remontowała mieszkanie – informuje Marlena Nowicka – rzeczniczka prasowa ZUS w Wielkopolsce.
