Fabryka Wagon – wspomnienia

Postanowiłem opowiedzieć Wam króciutką historię o tym, jak to w PRL-u niszczono kraj i gospodarkę, a także o skoku cywilizacyjnym jaki rzekomo dokonał się po transformacji ustrojowej i objęciu panowania przez postsolidarnościowe rządy, które porozumiały się przy Okrągłym Stole. Jest to historia jakich wiele i jestem bardziej niż pewien, że każdy z Was mógłby opowiedzieć podobną, która przydarzyła się w jego miejscowości zamieszkania. Zachęcam Was, abyście to robili. Opowiadajmy ludziom, a zwłaszcza młodemu pokoleniu prawdziwą historię o tym co nas teraz otacza. Od 25 lat żyjemy w ustroju, który zrujnował nasz kraj, nasz przemysł i gospodarkę, a nas – jego mieszkańców doprowadził do nędzy.

HISTORIA POWSTANIA ZNTK W OSTROWIE WLKP.

Początkiem historii Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Ostrowie Wielkopolskim był rok 1919, kiedy to dzięki staraniom ówczesnego burmistrza miasta Ostrowa Wlkp. Stefana Rowińskiego oraz krakowskiej Spółki Akcyjnej L. Zieleniewski, w Warszawie zawiązana została Spółka Akcyjna Fabryki Wagonów „Wagon”. W roku 1920 położony został kamień węgielny pod budowę, a w roku 1921 ukończono budowę pierwszej hali i zmontowano pierwszy wagon. Już w niespełna 3 lata później ukończono budowę drugiej hali, a w dniu 11 marca 1922 roku odbyła się oficjalna uroczystość z okazji uruchomienia fabryki. Na początku lat 20 na terenie ówczesnej Fabryki „Wagon” wybudowano również elektrownię, parowozownię, tartak i wiele budynków zarządu. Po czterech latach funkcjonowania, w dniu 30 listopada 1926 roku na nadzwyczajnym walnym zebraniu akcjonariuszy zadecydowano o sprzedaży fabryki państwu, zaś w kwietniu 1927 roku zapadła uchwała rządu w sprawie wykupienia Fabryki „Wagon” od spółki akcyjnej i od 1 maja 1927 roku fabryka przeszła na własność państwa, jako przedsiębiorstwo pomocnicze „Warsztaty Wagonowe” w resorcie Ministerstwa Komunikacji. Eksperymentalna samodzielność przedsiębiorstwa nie dawała spodziewanych rezultatów, w związku z czym w kwietniu 1929 roku Warsztaty przemianowano na przedsiębiorstwo budżetowe – Warsztaty Kolejowe II Klasy, włączając je jako część składową do struktury PKP. W latach 20-tych w Fabryce „Wagon” zatrudnienie znajdowało od 1000 do 1500 pracowników.

Wraz z wybuchem II wojny światowej fabryka została przejęta przez Niemców, by w sześć lat później, w roku 1945 ponownie stać się własnością państwa. Wznowiono wówczas działalność produkcyjną pod nazwą „Warsztaty Główne Kolei Państwowych II Kl.” W roku 1952 zakład został wyłączony ze struktury PKP i utworzono przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego „Ostrów” w skrócie ZNTK „Ostrów”.

Od tej chwili Zakłady stały się kluczowym przedsiębiorstwem Resortu Komunikacji. W roku 1958 na terenie przedsiębiorstwa zainicjowano wznoszenie Centralnej Kuźni, a na przełomie lat ’60 i ’70 na terenie ZNTK wybudowano również elektrociepłownię. Rok 1961 przyniósł Zakładom Naprawczym Taboru Kolejowego w Ostrowie Wlkp. nową funkcję – od lutego otrzymały one uprawnienia przedsiębiorstwa patronackiego w stosunku do ZNTK branży wagonowej w całym kraju. W dniu 1 września 1972 roku w 50-tą rocznicę Powstania Wielkopolskiego, Zakładom Naprawczym Taboru Kolejowego w Ostrowie Wielkopolskim nadano imię Powstańców Wielkopolskich. W latach 70-tych w ostrowskich ZNTK zatrudnionych było do 8500 osób, co czyniło z nich największego pracodawcę w regionie.

HISTORIA ZNTK PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ

30 czerwca 1989 roku Zarządzeniem Ministerstwa transportu, Żeglugi i Łączności włączono ponownie ZNTK w Ostrowie w struktury PKP. W lipcu 1991 roku Zakład wydzielono z przedsiębiorstwa PKP. Zarządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dniem 1 sierpnia 1991 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakłady Naprawcze taboru Kolejowego w Ostrowie Wielkopolskim, które działało na zasadach określonych w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych do 31 stycznia 1995 roku. 19 września 1994 roku przekształcono przedsiębiorstwo państwowe Zakłady naprawcze Taboru Kolejowego im. Powstańców Wielkopolskich w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa pod firmą Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego im. Powstańców Wielkopolskich w Ostrowie Wielkopolskim Spółka Akcyjna.

W październiku 1999 roku, przedsiębiorstwo powróciło do tradycyjnej, historycznej nazwy Fabryka „Wagon” w Ostrowie Wielkopolskim Spółka Akcyjna. Prywatyzacja nie zakończyła się dla zakładu szczęśliwie. W 2004 ogłoszono kontrolowaną upadłość. Pojawiły się komplikacje związane z postawą właścicieli Fabryki. Mediował m.in. wicepremier Jerzy Hausner. W 2005 zakład został sprzedany przedsiębiorstwu „Antra” z Rudy Śląskiej i zmienił nazwę na Europejskie Konsorcjum Kolejowe „Wagon”. W roku 2005 na terenie ówczesnej Fabryki „Wagon” zatrudnionych było już tylko 1300 osób, a więc mniej więcej tyle, ile w latach 20-tych.

Obecnie przeważająca część infrastruktury dawnej Fabryki „Wagon” znajduje się w ruinie i jest systematycznie demontowana.